وضعیت رمزارزها پس از مرگ

در این مقاله در خصوص وضعیت رمزارزها پس از مرگ دارندگانشان صحبت می شود. اینکه پس از مرگ ارز دیجیتال چه می شود؟ رمزارزها این روزها طرفداران زیادی پیدا کرده است. در این مقاله از آکادمی نیکخوی می خواهیم.

در خصوص وضعیت این اموال بعد از مرگ دارندگانشان صحبت کنیم. رمزارزها که با ظهور بلاک چین ها از سال ۲۰۰۹ و با ایجاد بیت کوین بر سر زبان ها افتادند. امروزه با ارزش ترین دارایی دیجیتالی محسوب می شوند. علت این ارزش بالا امنیت در شبکه بلاک چین و در معاملات رمز ارزهاست. مسئله امنیت به حدی حائز اهمیت بوده. که رمزارزها به رقبایی برای پول های ملی تبدیل شده اند. البته در خصوص ماهیت رمزارزها گفته شده. که آنها پول محسوب نمی شوند. بلکه خود نوعی دارایی جداگانه به حساب می آیند.

رمزارز چیست؟

در پاسخ به این سوال که رمز ارز چیست. ابتدا بهتر است بدانید که رمزارز (Cryptocurrency)، ارز دیجیتال یا کریپتوکارنسی همگی به یک معنی هستند. و در بیان ساده می‌توان این فناوری را نوعی پول دیجیتال در نظر گرفت. رمز ارزها هیچ سکه یا اسکناس فیزیکی در بازارها ندارند. این نوع از پولِ تماماً الکترونیک، امنیت خود را از طریق رمزنگاری (Cryptography) تامین می‌کند. و به همین دلیل، جعل یا دوباره خرج کردن (Double-Spending) آن تقریباً غیرممکن است.
یکی از بارزترین ویژگی‌های رمز ارزها عدم تولید و صدور آن‌ها توسط یک نهاد متمرکز است. که عملاً آن‌ها را از سلطه و کنترل توسط دولت‌ها خارج می کند. با استفاده از رمز ارزها می‌توان پرداخت و انتقال پول را از طریق اینترنت بدون نیاز به هیچ‌گونه واسطه شخص ثالث انجام داد. عبارت «کریپتو» (Crypto) در دنیای رمزارزها به الگوریتم‌های رمزگذاری و تکنیک‌های رمزنگاری مختلف اشاره دارد. که از طریق آن‌ها مواردی چون رمزنگاری منحنی بیضوی (Elliptic Curve Cryptography)، جفت‌کلیدهای خصوصی و عمومی (Private & Public Keys) و توابع هَش (Hash) به‌صورت امن اجرا و ذخیره می‌شوند.

حقوق مربوط به اموال پس از مرگ

پس از مرگ هر شخصی مهم ترین مسئله مربوط به او، اموالی است. که او در تملک خود داشته. و حالا مسئله انتقال این اموال به بازماندگان متوفی مطرح است. اصولا با مرگ انسان، اموال او در هر نظام حقوقی به بازماندگانش به طور خودکار و غیر ارادی منتقل می شود. که به آن ارث می گوییم.

از طرفی ممکن است شخص برای سرنوشت اموالش پس از مرگ خود تعیین تکلیف کرده باشد. که در این صورت با مسئله وصیت روبرو هستیم. اگرچه در نظام حقوقی ایران، ماده ۸۴۳ قانون مدنی بیان داشته است. که هیچ شخصی نمی تواند به بیش از یک سوم اموالش وصیت کند. بنابراین پس از مرگ برای اموال ما دو اتفاق ممکن است رخ دهد. یا بر اساس وصیت ما اموالمان تقسیم می شود و یا به حکم قانون و بر اساس سهم الارث هایی که قانون مدنی تعیین کرده است. اموالمان به وراثمان منتقل می شود.

با این همه پرسش اساسی آن است. که آیا رمزارزها نیز قابل به ارث رسیدن یا قابل وصیت کردن هستند یا خیر؟

ارث و وصیت نسبت به رمزارزها

برای اینکه بدانیم. رمزارزها قابلیت به ارث رسیدن یا وصیت کردن دارند. نیاز داریم تا ابتدا متوجه شویم آیا رمزارزها در ایران «مال» مسحوب می شوند یا خیر؟

در حقیقت ملاک به ارث رسیدن یک چیز یا وصیت کردن نسبت به آن، مال محسوب شدنش در نزد نظام حقوقی است. اینکه چه چیزی مال محسوب می شود یا به اصطلاح حقوقی «مالیت» دارد، وابسته به این است. که آیا عرف آن جامعه حاضر است در ازای خرید آن چیز ، پولی بپردازد یا خیر. اگر جواب مثبت است آن چیز، مال است و بر همین اساس قابلیت ارث بری و وصیت دارد. در غیر این صورت نمی توان برای آن امکان ارث بری و وصیت قائل شد.

رمزارزها در نظام حقوقی ایران

یکی از چالش های مهم در نظام حقوقی ایران ، بحث مال محسوب شدن رمزارزهاست. هنوز هیچ قانونی در خصوص اینکه رمزارزها مال مسحوب می شوند یا نه در ایران وجود ندارد. مثلا در چین به صراحت مجلس قانون گذاری، ماده ای را به قانون مدنی این کشور اضافه کرده است. که دارایی های دیجیتالی از جمله رمزارزها قابل به ارث رسیدن هستند.

از طرفی فقهای ایران به طور اکثریت اعلام داشته اند. که خرید و فروش رمزارزها به دلیل نداشتن مالیت و غرری بودن باطل است. اما به نظر می رسد با وجود همه این مشکلات حقوقی و فقهی، رمزارزها «مال» محسوب می شوند. چراکه در نزد عرف جامعه دارای ارزش اقتصادی هستند. و اشخاص حاضرند. برای به دست آوردن رمزارزها هزینه بدهند. بنابراین همین مسئله برای اینکه رمزارزها از نظر قانونی بدون مشکل معامله شوند. و به ارث برسند و مورد وصیت قرار بگیرند. کافی است.

دسترسی به رمزارزها پس از مرگ دارنده

مهم ترین مسئله در این میان آن است. که پس از مرگ دارنده رمزارزها، وراث چگونه می توانند به رمزارزهایی که تحت تملک او بوده است، دسترسی پیدا کنند.

نحوه خرید و نگه داری از ارز دیجیتال

برای معاملات رمزارزها می بایست ابتدا یک کیف پو ایجاد کرد و به دلیل آنکه ایران در تحریم های مالی به سر می برد باید از طریق صرافی یک حساب کاربری ایجاد و از آن طریق بتواند معامله کند. کیف پول ها محل نگهداری رمزارزها هستند و به عنوان یک نرم افزار قابل نصب بر روی تلفن همراه یا رایانه به حساب می آیند. رمزارزها از طریق این کیف پول قابل انتقال به سایر اعضای آن کیف پول هستند. هر کیف پول دارای دو کلید است : یک کلید خصوصی و یک کلید عمومی. در هنگام معامله در دنیای ارزهای دیجیتال، در دست داشتن هر دو کلید عمومی و خصوصی ضروری است.

اصولا دو نوع کیف پول برای نگهداری رمزارزها وجود دارد. یکی کیف پول حضانتی و دیگری کیف پول غیر حضانتی. کیف پول حضانتی ، نوعی کیف پول مبتنی بر اینترنت است. که توسط یک کسب و کار متمرکز همچون صرافی‌های ارز دیجیتال مدیریت می‌شود. به همین جهت به این کیف‌پول‌ها، کیف پول صرافی نیز گفته می‌شود.

در واقع کلید خصوصی این کیف پول‌ها توسط شخص ثالث نگهداری و مدیریت می‌شود و نیاز نیست کاربر از آن مراقبت کند. وقتی شخصی از کیف پول حضانتی استفاده می‌کند متعهد می‌شود که کلید خصوصی کیف پول خود را به موسسه مورد نظر برونسپاری کند لذا قابلیت تغییر رمز وجود خواهد داشت. کیف پول غیر حضانتی، به کیف پول‌هایی گفته می‌شود. که کلید خصوصی آن در دست خود کاربر است. و هر زمان که بخواهد می‌تواند. به آن دسترسی داشته باشد اما بازیابی آن در صورت فراموش کردن یا گم شدن کلید خصوصی غیر ممکن است.

برای دسترسی به کیف پول بهتر است وصیت کنید!

بنابراین در کیف پول های غیر حضانتی وراث می توانند در صورت فوت کاربر با مراجعه به صرافی و دریافت کلید خصوصی به رمزارزهای مورث خود دسترسی پیدا کنند. اما در کیف پول های حضانتی چنین امری محال به نظر می رسد.

البته شخصی که قصد وصیت نسبت به رمزارزها را دارد. ذی نفعان وصیت را با این مشکل روبرو نمی کند. چراکه او در وصیت نامه اش به طور دقیق کلید عمومی و خصوصی خود را ذکر می کند.